Energie en milieu loopt als een rode draad door de loopbaan van Cees Oudshoorn. Die loopbaan begon bij het ministerie van het toenmalige Economische Zaken en eindigde recent bij ondernemersvereniging VNO-NCW. Als directeur beleid en algemeen directeur dacht hij daar de afgelopen jaren mee over onder andere de grondstoffen- en energietransitie van de industrie. 

Spilfunctie

Maar de missie van Oudshoorn is nog niet ten einde, zoals blijkt uit zijn recente benoeming tot clusterregisseur Zeeland. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat startte recent het Nationaal Programma Verduurzaming Industrie (NPVI). Het NPVI ondersteunt de 6 industrieclusters bij de energietransitie. De clusterregisseurs krijgen hierin een spilfunctie en verbinden de publieke en private partijen die de transitie voor elkaar moeten krijgen. Een ontwikkeling die Oudshoorn toegejuicht, omdat systeemtransities nu eenmaal een andere aanpak vergen.  

Vanuit de basis 

Oudshoorn: “Ongewenste effecten van bestaande industriële processen kan je nog wel sturen met heffingen, normeringen of CO₂-beprijzing. Maar we hebben het hier over een complete industriële transformatie. Dat kan je niet top-down regelen met overheidsinterventies. Je moet altijd vanuit de basis opbouwen met inspraak en input van alle belanghebbenden. Je moet coalities smeden met zowel vertegenwoordigers van bedrijven, als met netbeheerders en lokale, regionale, provinciale en centrale overheden. Zo’n collectief gedragen transitie heeft meer kans van slagen. Beetrokkenen denken proactief mee over hun bijdrage aan de oplossing.” 

Stroom en waterstof

Het cluster Zeeland/West-Brabant is vooral bekend van 3 grote spelers: kunstmestfabriek Yara Sluiskil, chemieconcern Dow Terneuzen en raffinaderij Zeeland Refinery. Alle 3 hebben vergaande verduurzamingsplannen. Zo kan Yara een sleutelrol spelen in de productie van groene ammoniak, terwijl Dow onderzoekt hoe het zijn naftakraker kan elektrificeren. Zeeland Refinery wil CO₂-vrije waterstof inzetten om zijn productie en producten te verduurzamen. Om die plannen te laten slagen, hebben de bedrijven meer stroom nodig en toegang tot de waterstofhoofdinfrastructuur. Bovendien kunnen de bedrijven hun emissies nog meer beperken door CO₂ af te vangen en ondergronds op te slaan. Ook daarvoor is infrastructuur nodig. 

5 programma’s

Het gehele cluster beslaat overigens een veel groter gebied met veel meer bedrijven. De samenwerking gaat zelfs de landsgrenzen over. De komende jaren richt Cees Oudshoorn zijn aandacht op het Nederlandse cluster. Dat heeft de ambities al benoemd via samenwerkingsverband Smart Delta Resources (SDR) in een 5-tal deltaprogramma’s. Naast waterstof (Hydrogen Delta), stroom (Spark Delta) en CO_2-afvang (Carbon Delta) richten de programma’s zich op de uitkoppeling van warmte (Heat Delta) en circulaire grondstoffen (Circular Delta). Oudshoorn: “Ik spring op een rijdende trein die al in 2014 is gestart. De kunst is ervoor te zorgen dat de trein blijft rijden en dat alle partijen het tempo bijhouden.” 

Operationeel plan

De clusters, netbeheerders en overheden hebben al een stevige basis gelegd voor de noodzakelijke infrastructuur met de Cluster Energie Strategie (CES), het Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie & Klimaat (MIEK) en de provinciale variant daarvan (PMIEK). Oudshoorn: “Ik zie het als mijn taak om al die plannen te vertalen naar één operationeel plan, met een uitvoeringsplanning en bijbehorende tijdslijnen. Dit Operationeel Plan Transitie Industriecluster Zeeland (Opticz) wil ik eind dit jaar al klaar hebben.” 

Voorsprong

“Pas als je de tijdlijnen van de verschillende projecten bekijkt, zie je waar de doelstellingen in het gedrang kunnen komen”, zegt Oudshoorn. “Zo kan je zo nodig actie ondernemen om het tempo erin te houden. Zo worden bij grote infraprojecten vaak meerdere varianten van een inpassingsplan gemaakt. Terwijl vaak vooraf al duidelijk is welke variant de meest logische is. Wellicht kan je al wat processen voortijdig opstarten, zodat je met een voorsprong begint. In een later stadium, als een project aanbestedingsrijp is, kun je bijvoorbeeld processen en procedures parallel uitvoeren. Pas als je weet dat het einddoel in het gedrang komt, weet je dat je moet bemiddelen. Zo’n operationeel plan helpt daarbij.” 

Er zijn zoveel onderlinge afhankelijkheden, dat je iedereen aan boord moet houden om snel besluiten te nemen.

Volgens de clusterregisseur is het vooral belangrijk dat alle partijen zich vervolgens aan het plan houden. “Er zijn zoveel onderlinge afhankelijkheden, dat je iedereen aan boord moet houden om snel besluiten te nemen. Want haast is er zeker. De CO₂-heffing zet bedrijven behoorlijk onder druk om snel over te stappen op duurzame alternatieven. Dan moeten ze wel voldoende duurzame energie tot hun beschikking hebben, anders kunnen ze geen kant op.”

Prioriteiten stellen

“Op hun beurt kunnen netbeheerders pas investeren als ze voldoende zekerheid hebben dat de infrastructuur wordt benut. Maar ook de Rijksoverheid, provincie en gemeentes moeten meehelpen d de infrastructuur in te passen. Milieudienst DCMR heeft al aangegeven dat ze geen oneindige capaciteit aan mensen hebben die de plannen kunnen beoordelen. De partijen moeten samen prioriteiten stellen.”